Vloeiend spreken door veel te lezen: hoe kan dat?

• Geplaatst op 20 Juli 2017
• Door Kirstin Plante
• Geplaatst in leren spreken, taal leren
• 9

We weten allemaal wel dat je het beste leert door te doen. Waarom is het lezen van boeken dan beter om te leren spreken dan het oefenen van spreken zelf?

Het is niet zo gek dat veel mensen denken dat je vooral veel zelf moet spreken als je een andere taal wilt leren. Om te leren fietsen, moet je toch zelf gaan fietsen. Zwemmen leer je ook alleen door het te doen. En pianospelen, breien, boksen... al die dingen leer je door het te doen. Waarom zou dat anders zijn bij het leren van een taal? Dus doen we ons best om woordjes na te zeggen en zinnetjes uit ons hoofd te leren, en downloaden we de ene na de andere app die ons belooft dat we sneller dan snel een taal zullen leren.

Festina lente.

Maar gaat het ook werkelijk sneller? Nou... nee. Gek genoeg leer je een taal juist sneller door een van de traagste activiteiten die er zijn: lezen voor je plezier. Het lijkt wat tegenstrijdig, in je eentje gaan zitten lezen terwijl je juist wilt leren communiceren met anderen. Je gezonde verstand vertelt je dat je vooral veel moet praten als je beter wilt leren praten. In dit geval heeft je gezonde verstand het mis. Je moet juist langzamer gaan om sneller te leren. Het oude Latijnse spreekwoord zegt het al: festina lente, ofwel: haast je langzaam.

Taalgevoel door rijke taal

Als je boeken of langere teksten leest, leer je hoe de taal in elkaar zit zonder dat je regeltjes hoeft te leren. Losse woordjes en losse zinnetjes zijn leuk om even snel de indruk te kunnen wekken dat je de taal spreekt, maar het echte taalgevoel krijg je alleen door veel rijke taal te absorberen. "Rijk" in de zin van: allerlei soorten zinnen en woorden in de meest uiteenlopende vormen en varianten. Je brein is erop ingericht om zelf uit te vogelen hoe de taal in elkaar zit. Dat heeft je brein moeten doen toen jij je eigen taal leerde, en dat kan hij nog steeds. Het enige wat jij hoeft te doen is: er heel veel taal instoppen, niet alleen door veel te luisteren, maar ook door veel te lezen.

Diepere woordkennis door context

Door te lezen betrek je niet alleen de visuele cortex bij het leerproces, maar ook de auditieve. Je ziet een woord en 'hoort' als het ware hoe het uitgesproken wordt (wat je nog kunt versterken door tegelijk een luisterversie te beluisteren). Door deze dubbele activering wordt de taal beter onthouden. Tegelijkertijd creëer je heel veel verbindingen met andere woorden, beelden en emoties doordat alle woorden in een context staan. Als je losse woorden leert, worden ze ook als losse woorden opgeslagen. Maar woorden in een tekst hebben per definitie een relatie met de woorden die in dezelfde zin, dezelfde paragraaf, dezelfde tekst staan. De tekst roept een beeld bij je op - je ziet voor je waar de tekst over gaat. Een goed verhaal roept bovendien ook emoties bij je op. Al deze dingen - beeld, context, emoties - worden in je brein gekoppeld aan de woorden waarmee die tekst is geschreven. En door al die verschillende connecties is het ook gemakkelijker om je die woorden te herinneren als je ze nodig hebt om iets te zeggen.

Van lezen naar spreken

Ja maar, hoe leer ik dan spreken, als ik alleen maar zit te lezen? Ik moet toch ook oefenen met spreken? Ja, daar is niets mis mee, dus oefen vooral ook met praten. Maar om soepel te kunnen spreken heb je toch eerst een goed gevoel nodig voor hoe de taal in elkaar steekt, net als een flinke woordenschat. En dat bereik je vooral door veel, heel veel, te lezen en te luisteren.

Denk eens even aan hoe je in je eigen taal praat. De ongelofelijke snelheid waarmee je woorden en zinnen produceert. Denk je er bewust bij na? Zoek je bewust naar woorden, denk je na over hoe je de zin zult vormen? Nee, daar heb je helemaal geen tijd voor. Jij bent alleen gericht op wat je wilt zeggen: je wilt vertellen over het ongeluk dat je gisteren zag of over die leuke jongen op je werk. Je wilt een opmerking maken over het weer, of over de film die je hebt gezien. Het enige waar je bewust aan denkt, is de inhoud van hetgeen je wilt zeggen. En hoe je dat zegt, dat regelt je brein helemaal zelf, zonder dat je het door hebt.

Om dat te kunnen doen, heeft je brein toegang tot een enorm onbewust netwerk van taal, dat het zelf heeft aangelegd, ook zonder dat jij je daarvan bewust was. Je brein heeft, toen jij nog een klein kind was, alle taal die het hoorde opgeslagen, en heeft op basis van al die taal helemaal zelf uitgevogeld hoe die taal (jouw moedertaal) in elkaar zit. En dat allemaal onbewust. Het is heel handig dat al die taal onbewust verwerkt en geproduceerd wordt, want ons bewuste denken is niet snel genoeg om op normale spreeksnelheid zinnen te kunnen produceren. Het onbewuste proces gaat veel sneller.

Wat er gebeurt als je leest in en luistert naar een andere taal, is dat je je brein de mogelijkheid geeft om ook voor die nieuwe taal een onbewust netwerk aan te leggen. Daarmee kan je brein ook in de nieuwe taal het onbewuste proces in gang zetten waarmee je op een normale snelheid kunt praten. Daar is wel heel veel taalinput (de taal die je leest en hoort, dus die je brein binnenkrijgt) voor nodig, en lezen is een gemakkelijke manier om in relatief korte tijd heel veel taal te absorberen!