Hoe lees ik mijn kind voor in een vreemde taal?

Geplaatst op 27 Maart 2020
Door Kirstin Plante
Geplaatst in basisschool, docenten, ouders, voorlezen
0

In onze internationale samenleving beseffen steeds meer ouders hoe goed het is om kinderen al op jonge leeftijd vertrouwd te maken met een andere taal. Ouders vragen me vaak: “Wat kan ik zelf doen om mijn kind te helpen met Engels (of Spaans, of een andere taal)?” Je wilt er als ouder niet een soort schooltaak van maken, want dat doet je kind al op school. Maar wat dan wel?

Eén van de beste dingen die je met je kind kunt doen is samen een boekje lezen in de taal die je jouw kind wilt leren. Uiteraard zijn er ook legio filmpjes online die je kind kan bekijken, maar vaak is een groot deel van de woorden in die filmpjes totaal onbegrijpelijk voor ze. Wanneer je voorleest, kun je zelf het tempo bepalen, en alle nieuwe woorden 100% begrijpelijk maken voor je kind. Dat kost wel tijd – je gaat niet zo snel door een hoofdstuk heen als je in het Nederlands zou doen. Maar het is absoluut de moeite waard:

* je kind heeft meteen het gevoel dat hij/zij alles kan begrijpen;

* jij staat verstelt van hoe snel jouw kind de taal oppikt.

Voorlezen in een andere taal in 10 stappen

Stel, je wilt gaan voorlezen in het Engels, maar jouw kind kent nog geen enkel woord Engels. Afhankelijk van de leeftijd van je kind zul je hier op verschillende manieren mee omgaan. Kinderen tot een jaar of 3 (al kan dit per kind verschillen) zal het niet zoveel uitmaken in welke taal je voorleest, zolang er mooie plaatjes bij zijn en jij je stem gebruikt om de gebeurtenissen en emoties in het verhaal tot leven te brengen.

Ik spreek zelf vloeiend Spaans, en op een goede dag zat ik mijn jongste - toen 2 jaar - op schoot een Spaanse variant op een Nederlands kinderliedje te zingen. Hij was er net zo blij mee als met het Nederlandse liedje! Dus dacht ik: als ik gewoon Spaanse boekjes ga voorlezen, vindt hij dat misschien net zo gewoon. Zo gezegd zo gedaan, en inderdaad was voorlezen in het Spaans voor hem even boeiend als in het Nederlands.

Nu had ik ook nog twee oudere kinderen, op dat moment 5 en 7 jaar oud. Zij moesten er natuurlijk ook aan geloven. Maar de verschillen waren enorm: zoals gezegd gaf de tweejarige geen sjoege, en was net zo blij als altijd. De 7-jarige luisterde aandachtig, interpreteerde de context en begreep daardoor wel ongeveer wat ik bedoelde. De 5-jarige zat er net tussenin: te jong om analytisch te kunnen luisteren, te oud om gewoon met de stroom mee te gaan. Als ik toen had geweten wat ik nu weet, had ik veel leed kunnen voorkomen.

Voor kinderen vanaf ongeveer 4 jaar geldt: zodra kinderen begrijpen dat je een andere taal spreekt, en laten merken dat ze willen weten wat je zegt, kun je niet meer gewoon in een andere taal voorlezen, maar zul je een paar tips moeten toepassen om het voor iedereen begrijpelijk en plezierig te houden.

Stap 1: Lees eerst zelf het boekje

Om te weten te komen welke woorden belangrijk zijn voor het verhaal, misschien even de uitspraak te oefenen als deze andere taal voor jouzelf nog wat ongemakkelijk voelt, en misschien te kiezen welke gedeeltes nog te moeilijk zijn. Die gedeeltes kun je gewoon overslaan. Jij bent de baas, en het boek is niet heilig!

Stap 2: Bekijk eerst samen het boekje

Praat eerst in het Nederlands met je kind over de kaftillustratie, zodat hij/zij een idee krijgt van de hoofdpersoon of het onderwerp van het boekje.

Stap 3: Vertaal alle nieuwe woorden

In eerste instantie zul je alles wat onbekend is, moeten vertalen. Maar je wilt ook een soort ‘flow’ verkrijgen in het verhaal. Dat vergt wat oefening, maar als je eenmaal bezig bent zul je merken dat het snel gemakkelijker gaat. En natuurlijk, naarmate je verder leest, zullen steeds meer woorden al bekend zijn, en zul je steeds minder hoeven vertalen.

Omdat ritme heel belangrijk is bij het voorlezen, werkt het het beste als je de grootte van de te vertalen gedeeltes afwisselt. Dit kan er zo uitzien (voorbeeld uit “Berto and his good ideas”).

¡Hi! How are you? Dat betekent ‘hoi, hoe gaat het met jou?’. Hi! How are you? Hoi, hoe gaat het met je? Hi is ‘hoi’, dat lijkt er wel een beetje op he? Hiii! (Zwaaiend naar je kind). Hiii! (zwaaiend naar knuffeldieren). How are you? Hoe gaat het?

Hier heb je alles een paar keer vertaald, maar op een natuurlijke manier, op een gezellige, babbelende toon. Het woordje ‘Hi’ heb je zelfs ook even gebruikt om je kind en dienst knuffeldieren te begroeten. Het is leuk om dit vol te houden in de loop van de komende dagen, zodat het normaal wordt om Engelse woorden te gebruiken. Houd het wel beperkt tot 1 of 2 woorden, en voeg pas na een paar dagen nieuw woord toe.

I am Berto. Ik ben Berto. Die hebben we net gezien he, hier op de voorkant. (Bekijken weer samen de kaft.) Dit is Berto, en Berto zegt: I am Berto. ‘I am’ betekent ‘ik ben’, dus I am Berto is ‘Ik ben Berto’.

Berto Ramírez Rodríguez. Dat is zijn hele naam. Jij heet [naam kind], ik heet [jouw eigen naam], en Berto heet Berto Ramírez Rodríguez. Wat een lange naam he! Dat is een Spaanse naam.

I am a boy. Hee, ‘I am’, dat heb je net ook gehoord, dat betekent ‘ik ben’. I am a boy betekent ‘ik ben een jongen’. ‘Boy’ is ‘jongen’. Ben jij een jongen? Berto is wel een jongen. Hij zegt: I am a boy. Ik ben een jongen.

Je ziet dat het vertalen hand in hand gaat met een beetje babbelen over de tekst en over jouw eigen kind. Dit lijkt heel erg op het voorlezen van een prentenboek, waar je vaak heen-en-weer springt tussen het voorlezen van de tekst en het praten over de illustratie. “Beer loopt naar de boom toe”, ja, kijk maar, daar loopt Beer. Wat een grote boom zeg! En wie zie je daar in de boom?” Enzovoort.

Stap 4: Recyclen

Omdat het vertalen zo helemaal in het begin best intensief is, waardoor de tekst een beetje in stukjes uiteenvalt, ga je na een paar zinnen weer even terug naar het begin en lees je het hele stukje tekst voor. In dit geval:

I am Berto. Berto Ramírez Rodríguez. I am a boy.

Kijk goed naar je kind om te zien of hij/zij rustig reageert op deze drie zinnen achter elkaar. Zo niet, geef dan de vertalingen nog een keer. En dan ga je verder met de volgende zin.

Stap 5: Focus op werkwoorden en de ‘kleine’ woordjes

We hebben vaak de neiging om de nadruk te leggen op woorden die veel betekenis hebben, zoals ‘meisje’, ‘vleermuis’, ‘stoel’. Dingen die je gemakkelijk kunt aanwijzen of tekenen of aanraken. Maar voor een goed begrip van het verhaal zijn vooral de kleine woordjes belangrijk, woorden die je niet zo gemakkelijk kunt uitbeelden, maar die essentieel zijn voor de samenhang van de tekst en de betekenis van de hele zin: ‘en’, ‘of’, ‘maar’, ‘omdat’, enzovoort. Let erop dat je deze woordjes steeds weer vertaalt en (bij oudere kinderen, zie tip 7) ook vraagt wat ze betekenen.

In sommige talen, zoals het Spaans, zijn werkwoorden heel belangrijk omdat iedere persoon en andere vervoeging heeft. In dat geval doe je hetzelfde met de werkwoorden.

Stap 6: Het vertalen afbouwen

I am eleven years old. I am, ik ben, I am. I am eleven years old. Ik ben elf jaar oud. Berto is elf jaar. Hoe oud ben jij? Ook elf? Zeven? Oh, you are seven years old, jij bent zeven jaar oud. Maar Berto zegt: I am eleven years old. Ik ben elf jaar oud. Berto is elf jaar.

Je ziet hier dat ‘I am’ een belangrijk setje woorden is in dit verhaal. Het zal nog heel veel herhaald worden in dit boekje. In de voorbeelden hierboven zie je al dat je allengs minder uitgebreid op de vertaling ingaat. De eerste keer dat een nieuw woord voorkomt, vertaal je en praat je een beetje over de betekenis, en vertaal je nog een paar keer. Maar de derde keer kun je misschien al volstaan met ‘sandwichen’: Engels-Nederlands-Engels. Houd dat nog een poosje vol tot je zeker weet (let goed op de reacties van je kind) dat het zonder problemen begrepen wordt.

Iets anders dat opvalt in dit stukje, dat ‘eleven years old’ als geheel vertaald wordt. Het heeft geen zin om op ieder afzonderlijk woord in te gaan, we zijn tenslotte geen woordjes aan het leren, maar een verhaal aan het lezen. Het is belangrijk te weten wat er staat, maar we hoeven er geen ‘oefening’ van te maken.

Stap 7: Geef je kind de kans te laten zien wat hij/zij weet

Oudere kinderen (vanaf groep 7 ongeveer) vinden het fijn om te laten merken dat ze weten wat iets betekent. Na een aantal keer vertalen kun je dan vragen stellen als: “Wat betekent ‘I am’?” of “Welke woorden betekenen ‘ik ben’?” Het antwoord hierop kunnen ze aanwijzen in de zin, of ze kunnen het zelf zeggen. Nadat je dit een paar keer hebt gedaan, kun gaan vragen: “Hoe zeg je ‘ik ben’ in het Engels?”

Stap 8: Zelf steeds meer in de andere taal gaan praten

Zeker in een boekje met illustraties is het gemakkelijk om zelf een beetje in de nieuwe taal te praten met je kind: Look, this is Berto. And this is Paula. Who is Berto? Wie is Berto? Who is Berto? And who is Paula?

Maar je kunt ook, zoals in het voorbeeld hierboven, in het Nederlands dingen uit het boekje vergelijken met je ervaringen van je eigen kind, en ze daarna samenvatten in het Engels: Yes, you are seven years old. No, you are not Berto, you are Roosje.

Stap 9: behandel je kind niet als een volwassen taalleerder

Jonge kinderen kunnen nog niet ‘vertalen’, ze hebben nog geen begrip van hoe een taal in elkaar zit, en zijn niet in staat om op een gestructureerde manier over taal na te denken. Ga dus geen uitleg geven van hoe zinnen in elkaar zitten. Vertalen is meer dan genoeg, het gaat er tenslotte om dat ze het verhaal begrijpen. De taal krijgen ze er als het ware gratis bij.

Volwassenen kunnen al snel iets in een andere taal zeggen doordat ze kunnen bedenken ‘als dit la mesa ‘tafel’ betekent en debajo de ‘onder’, dan moet ik dus zeggen: debajo de la mesa. Maar jonge kinderen zijn niet in staat om op deze manier te ‘puzzelen’ met de taal. Hoe jonger het kind, hoe langer het daarom ook duurt voordat ze zelf in de nieuwe taal zullen gaan praten. Dat geeft helemaal niets, want de taal zit wel in het hoofdje, en zodra ze er klaar voor zijn, zullen ze het vanzelf gaan spreken. Dring er daarom niet op aan dat ze zelf iets moeten zeggen, dat verpest een beetje het plezier van het samen lezen.

Stap 10: Herlezen en zelf lezen

Alle kinderen heeft wel één of meer favoriete boeken die ze steeds maar weer opnieuw voorgelezen willen krijgen, of zelf willen lezen. Het is dus helemaal niet zo raar om een hetzelfde boekje een paar keer te lezen. Sterker nog: voor het leren van een nieuwe taal is het juist heel erg goed om een boekje meerdere malen te lezen! Doe dat dus ook met voorlezen. Het voordeel is: de tweede keer hoef je bijna niets meer te vertalen.
Blijf goed op je kind letten, je merkt het snel genoeg als hij/zij niet meer begrijpt waar het over gaat. Kinderen zijn wat dat betreft ideale graadmeters – ze blijven niet uit beleefdheid luisteren, maar laten het meteen merken als iets ze niet meer boeit. Vooral jongere kinderen zullen zonder problemen meerdere malen naar hetzelfde verhaal willen luisteren. Oudere kinderen kunnen sneller het gevoel krijgen dat ze het al weten, maar ook zij zullen twee tot drie keer voorlezen geen probleem vinden. Waarom niet? Omdat ze het kunnen begrijpen! Het is geweldig leuk om een heel boekje in een andere taal te kunnen begrijpen!

Een vriendin van mij vroeg: “Kun je kinderen het ook zelf laten lezen? Mijn dochter van 6 wil graag zelf woordjes lezen, en mijn zoontje van 10 wil ook heel graag zelf aan de slag.”
Als je kinderen zelf willen lezen is dat natuurlijk superleuk, en dat zou ik zeker aanmoedigen. Maar zorg er dan wel voor dat ze iets lezen wat ze al helemaal kunnen begrijpen. Laat ze bijvoorbeeld het boekje lezen dat jij al een paar maal met ze samen gelezen hebt, of een nieuw boekje dat gemakkelijker is dan het voorleesboek. Zo worden ze steeds bevestigd in het idee “Hee, dit kan ik! Ik snap wat hier staat!” En zoals een wijze vrouw eens zei: ‘Nothing motivates like success!’, ofwel: niets is motiverender dan een succeservaring.

Ik hoop je hiermee op weg te hebben geholpen naar een plezierige lees- en taalervaring voor jou en je kind. Gun jezelf wat tijd om dit in de vingers te krijgen, en je zult versteld staan van hoeveel jouw kind in de nieuwe taal kan begrijpen, en hoe goed dit ze op weg helpt wanneer ze op school les in die taal krijgen. En vooral: hoe gezellig het kan zijn om samen met je kind met een nieuwe taal bezig te zijn.

Veel leesplezier gewenst!

___________________________________________________________________________

Goede leesboekjes voor beginners (per leeftijd)

Al deze boekjes zijn speciaal geschreven om het leren van een taal gemakkelijker te maken. Bijvoorbeeld door woorden steeds weer terug te laten komen zodat je ze sneller leert herkennen en beter onthoudt.

Van veel van deze boekjes is ook een audioversie beschikbaar – voor als je stem het heeft begeven van al het voorlezen.

Engels

Onderbouw basisschool

https://www.thecibookshop.com/nl/dads-dog.html

https://www.thecibookshop.com/nl/the-piano.html

https://www.thecibookshop.com/nl/juliana-engels.html

Bovenbouw basisschool

https://www.thecibookshop.com/nl/detective-friends.html

https://www.thecibookshop.com/nl/berto-and-his-good-ideas.html

https://www.thecibookshop.com/nl/the-jersey.html

Middelbare school

https://www.thecibookshop.com/nl/leesboekjes/engels/level-a1-beginners/